TYT, DGS, ALES Benzerlikleri ve Farkları

Bu üç sınavı bir arada ele alma sebebim, yapı olarak ve amaç olarak birbirlerine oldukça benzemeleri. Bununla birlikte, birçok öğrencinin aklında "DGS çalışsam TYT de çalışmış olur muyum?" ya da "ALES çalışırken DGS sorularına da bakmalı mıyım?" gibi sorular var. Bu sınavlara KPSS Lise/Ön lisans da eklenebilir fakat ben eklemeyi uygun görmedim zira KPSS amaç olarak bu sınavlardan farklı. Çalışırken benzer biçimde çalışabilirsiniz tabii ki. Hatta konu olarak da benzer sayılırlar. Hatta KPSS'nin Genel Kültür-Genel Yetenek kısmını konu olarak incelersek, ALES ve DGS ile çok daha fazla ortak nokta çıkabilir. Tekrar ediyorum: Ben yapıdan ziyade amaç olarak ele aldım. Hepsine çalışma şekilleri aynı. Zaten "Çalışma yöntemi" sınavın adına göre değil, sınava çalışacak kişiye (ve bazen konulara) göre değişir ve tüm uzun vadeli çalışma isteyen sınavlar için o kişi aynı şekilde çalışabilir.

Şimdi gelelim TYT-DGS-ALES'e:

Üç sınavın da amacı "Bir üst öğrenime geçmek."tir. TYT (AYT olmadan) sizi liseden ön lisansa taşır. DGS ön lisanstan lisansa taşır. (Ve neye hikmetse içerik olarak AYT'ye benzemesi gerekirken TYT'ye benzer. Oysa AYT ve DGS'nin görevi aynıdır aslında.). ALES ise sizi lisanstan yüksek lisansa ve yüksek lisanstan da doktoraya taşır.

TYT 120 soru ve 165 dakika sürer. Bu soruların 40 tanesi Türkçe, 20 tanesi Sosyal Bilgiler (Tarih, Coğrafya, Felsefe, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi), 40 tanesi Temel Matematik, 20 tanesi de Fen Bilimleri (Fizik, Kimya, Biyoloji) sorusudur. Tüm sorular puan getirir. yılda 1 kez yapılır, sonucu 2 sene kullanılabilir.

DGS 100 soru ve 135 dakikadır. Soruların 50 tanesi sözel, 50 tanesi de sayısal soru olarak geçer. Tüm sorular puan getirir. Yılda 1 kez yapılır, sonucu 1 kez, sınavın yapıldığı yıl geçerlidir.

ALES 100 soru ve 150 dakikadır. Soruların 50 tanesi sayısal, 50 tanesi sözel soru olarak geçer. Tüm sorular puan getirir. Senede 3 kez yapılır, sonucu 5 yıl geçerlidir.

 Garip değil mi?... Konulara bakacağız şimdi. Sözel konular tamamen aynı, DGS ve ALES'te sözel mantık diye bir kısım var farklı gibi görünen ama bu kısım bir ders konusu değil. Sadece bir beceri kısmı. Tabii TYT'de Sosyal ve Fen kısmını tenzih ederek konuşuyorum. Hatırlarsanız, TYT sistemi ilk getirildiğinde zaten Sosyal ve Fen olmayacaktı, sonradan eklenmişti millet vıdıklayınca. Türkçe ve Matematik kısmından bahsediyorum. DGS ve ALES'te Sözel ve Sayısal diye ayırdıkları kısımlar zaten Türkçe ve Matematikten ibaret. (Matematik = Temel Matematik + Temel Geometri + Sayısal Mantık)

Buyrun bu KADEME ATLATAN ve sizi bir sonraki öğretime YÜKSELTEN sınavların en değer verilen testinin yani Matematik testlerinin konuları:

Şaka değil gerçek. Tamam aralarında farklar illa ki var fakat genel durum bu şekilde. Bir not daha düşmek isterim: TYT'deki Geometri konu sayısı ve soru zorluğu DGS ve ALES'e göre yüksek.

Zorluk olarak sıralamamız gerekirse:
Sözel kısımda TYT en kolay sınav. Sonrasında DGS geliyor ama aşırı bir fark yok TYT'den. ALES en zor, daha doğrusu okuması en uzun süren ve karmaşık içeriğe sahip paragrafları içeriyor. Dil Bilgisi TYT'de daha zor.
Sayısal kısma bakarsak eğer, daha detaylı bir analiz gerekli.
TYT'de KONU SAYISI DAHA FAZLA!
DGS ve ALES'te ikinci dereceden denklem, polinom, parabol gibi konular yok. TYT'de var.
DGS'de olup ALES ve TYT'de olmayan konular: Modüler Aritmetik ve Taban Aritmetiği.
Şimdi gelelim asıl meseleye: PROBLEMLER
 Bence (ve yani genel görüşe de göre) bu üç sınavın da en oynatıcı, en belirleyici kısmı Problemleri.

Problemlerde TYT en az çeşitliliğe sahip. TYT'de havuz, faiz gibi problem çeşitleri ve çok karmaşık sayılabilecek sayısal mantık soruları yok. Ayrıca çok üst seviye grafikler de olduğu söylenemez. Bu "En basit problemler TYT'de" demek DEĞİL! DGS ve TYT problemlerini zorluk olarak karşılaştırırsak DGS'de çok daha kolay problemlerle de karşılaşabiliriz. TYT ve DGS'nin en zor problemini karşılaştırsak zorlukları hemen hemen eşit çıkar. Farklı olarak, belki DGS'de "Zor" denebilecek problemlerden sayı olarak 1-2 tane daha fazla olabilir. (Soru sayısı fazla olduğu için o da)
ALES ise burada kendini daha bir belli ediyor. ALES'in en kolay problemi, TYT ve DGS için orta zorlukta diyebileceğimiz seviyededir. Problemi zor yapan ise işleminin zorluğu değildir. Daha uzundur, daha şekillidir, muhtemelen grafik bilgisi ve daha iyi bir matematik okur-yazarlığı gerektirir. Dikkat ettiyseniz TYT'de İstatistik konusu varken DGS ve ALES'te bu konu görünmüyor. Fakat Sayısal Mantık, Grafik Yorumlama, Mantıksal Muhakeme dediğimiz şey istatistik bilgisi olmadan olabilecek bir şey değil.


Şimdi de en merak edilen soruya gelelim: Birine çalışmak diğeri yerine de çalışmak anlamına gelir mi?

• TYT için çalışmak, DGS'ye çalışmak anlamına gelebilir. Fakat TYT'den ortalama bir net beklemek, DGS'den düşük net demektir.
• DGS'ye çalışmak TYT çalışmak demek değildir. TYT'de başka konular ve hatta dersler var. 
• ALES çalışmaya başlarken DGS sorularıyla başlanabilir. Ama çok iyi bir DGSci, ALES'te ortalama kalacaktır. ALES biraz daha fazlasını istiyor muhakeme becerisi olarak. O da aslında ders çalışmaktan ziyade dünyaya bakışınız ve vizyonunuzun genişliğiyle alakalı. Ne kadar okuyan, araştıran ve düşünen biri olduğunuzla alakalı.
• TYT çalışırken, özellikle daha üst seviye sorular görmek isteyenler DGS ve ALES çözebilirler.
• DGS çalışırken TYT'nin bazı soruları çözülebilir, özellikle Türkçe kısmında zorlananlar TYT Türkçe testleriyle başlayabilirler.